Uzależnienie od internetu!
12 kwietnia 2019
Ostatnio na wielu portalach społecznościowych udostępniany był artykuł dot. uzależnienia od internetu 10–letniej Zosi. Sprawa wywołała publiczną dyskusję.
Mama Zosi zaapelowała na internetowym forum do rodziców, aby uważali na swoje dzieci. Dramatyczna historia została także opublikowana na łamach „Gazety Wyborczej”. Towarzyska i dobrze ucząca się dziewczynka z miesiąca na miesiąc zaczęła coraz więcej czasu spędzać przed komputerem i ze smartfonem w ręce. Najpierw oglądała kreskówki, później grała w gry i oglądała filmy na YouTube. Stopniowo zaczęła żyć w świecie wirtualnym.
Początkowo mama Zosi nie zauważyła nic niepokojącego. Z czasem zorientowała się, że dziecko nie tylko nie potrafi się skupić na nauce, ale także nie chce spotykać się z koleżankami z podwórka. Kiedy zaczęła ograniczać czas, który córka spędzała w internecie i zabierać smarftona, pojawiły się poważne problemy. Zosia stała się agresywna, wyzywała, biła, kopała i gryzła domowników, wpadała w histerię. Kilka razy próbowała wyskakiwać przez balkon i okna. Krytyczny moment miał miejsce, gdy matka zabrała dziewczynce telefon, a 10-latka chwyciła za nóż kuchenny. Widząc to przerażona siostra Zosi zadzwoniła po policję.
Zrozpaczona matka umieściła córkę w szpitalu psychiatrycznym. Po wyjściu ze szpitala zalecono dalsze leczenie dziecka w poradni, udział w zajęciach w świetlicy socjoterapeutycznej oraz indywidualną ścieżkę edukacyjną. Czy ta historia jest prawdziwa? To wie autor. Nie ma jednak wątpliwości, że realny jest problem uzależnienia od internetu.
W obecnych czasach internet stanowi integralną część naszego życia i wielu osobom trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie bez niego.
Z badania dzieci i rodziców* przeprowadzonego na zlecenie UKE w grudniu 2018 r. wynika, że 9 na 10 dzieci w wieku 7-14 lat korzysta z internetu – przede wszystkim za pośrednictwem smartfonu oraz laptopa. Dzieci najczęściej zaczynają korzystać z internetu w wieku 7 – 8 lat (34,9%). Co piąte dziecko spędza w internecie od 2 do 3 godzin dziennie, a także co piąte dziecko ma nieograniczony dostęp do internetu. Potwierdziły to odpowiedzi rodziców. Online małoletni najczęściej grają w gry (32,2%), korzystają z serwisów społecznościowych (19,6%) oraz oglądają filmy (13,1%).
Ponad połowa rodziców badanych dzieci nie stosuje kontroli rodzicielskiej. 40% rodziców stosuje programy do kontroli rodzicielskiej (39,7%). Aplikacje przeznaczone do kontroli rodzicielskiej oferują różne możliwości, które w sposób elastyczny mogą być dopasowywane do konkretnych potrzeb. Ich zadaniem jest pomoc w ochronie dzieci przed zagrożeniami w sieci. Pozwalają na sprawdzanie ile czasu dziecko spędza online, jakie strony odwiedza, a także umożliwiają blokadę dostępu do określonych treści. Należy jednak pamiętać, że nadmierna kontrola nie jest pozytywnym zjawiskiem i może prowadzić do negatywnych skutków. Więcej na temat kontroli rodzicielskiej przeczytasz.
Uzależnienie od internetu to stosunkowo nowe zjawisko i nie jest wpisane na listę chorób czy zaburzeń psychicznych. Syndrom uzależnienia po raz pierwszy zaobserwowano w połowie lat 90-tych, gdy dostęp do internetu stawał się coraz bardziej powszechny na świecie. Od tego momentu prowadzone są badania i próby kwalifikacji tego zjawiska. Samo uzależnienie rozumiane jest jako silna zależność organizmu od wykonywania określonej czynności lub przyjmowania substancji.**
Obecnie nie ma jednolitej definicji zespołu uzależnienia od internetu (ZUI). Niektórzy psychiatrzy, w tym dr Ivan Goldberg***, określają go jako: „zespół zależności polegający na wielogodzinnym korzystaniu z sieci internet, które jest dla pacjenta źródłem dystresu oraz negatywnie wpływa na jego funkcjonowanie w sferze fizycznej, psychicznej, interpersonalnej, społecznej, rodzinnej i ekonomicznej”. W Polsce również stosuje się to określenie.
W dzisiejszych czasach nadmierne korzystanie z internetu jest poważnym problemem społecznym. Szczególnie narażone na to zjawisko są dzieci i młodzież, dla których „bycie w sieci” jest nieodłącznym elementem codziennego życia. Podczas zajęć „Klikam z głową”, często po skończonej lekcji uczniowie zwierzają nam się ze swoich problemów związanych z cyberświatem. Nauczyciele i szkolni pedagodzy opowiadają nam historie uczniów uzależnionych od internetu. Skala tego zjawiska z roku na rok staje się bardziej niepokojąca.
ZUI, jak w przypadku każdego uzależnienia, jest trudne do wyleczenia. Dlatego łatwiej mu zapobiegać, niż później z nim walczyć.
Jak rozpoznać, czy dziecko jest uzależnione od internetu? Oto kilka pytań, na które warto sobie odpowiedzieć:
- Ile czasu twoje dziecko spędza w internecie? Czy kontrolujesz to w jakikolwiek sposób?
- Czy dziecko okłamuje cię, gdy pytasz ile czasu korzystało z sieci?
- Czy reaguje agresywnie, jest sfrustrowane lub ma uczucie niepokoju, gdy nie może skorzystać z internetu?
- Czy kontaktując się z kolegami zdecydowanie więcej czasu spędza w świecie wirtualnym niż w realnym? Np. woli pograć online niż wyjść na podwórko?
- Czy pogorszyło się zachowanie dziecka? Stało się bardziej pobudzone lub nerwowe?
- Czy zdarza się, że nie chce przyjść na posiłek i spożywa go w swoim pokoju jednocześnie przebywając w świecie wirtualnym?
- Czy ma dostęp do internetu w nocy, przez co nie śpi tyle godzin, aby było wypoczęte?
- Czy ma problemy z koncentracją, nie wie co było na lekcjach i ma gorsze oceny?
- Czy wykonuje niekontrolowane ruchy palcami, które imituje naciskanie klawiszy bądź przycisków myszy w sytuacjach niezwiązanych z komputerem?
- Czy ma problemy z zasypianiem, bo nie chce oderwać się od wirtualnego świata?
- Czy kiedy nie ma dostępu do internetu, to obsesyjnie myśli co się w nim akurat dzieje?
Jeżeli zaobserwujesz kilka z ww. objawów u twojego dziecka, może to świadczyć o pojawiającym się lub już zaistniałym problemie uzależnienia od internetu.
Gdy nie wiesz co powinieneś zrobić, możesz uzyskać bezpłatną anonimową pomoc specjalistów pod numerem 800 100 100 lub e-mailem w Telefonie dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci. To kontakt dla rodziców potrzebujących wsparcia, informacji i pomocy psychologicznej dla dzieci, które mają problemy takie jak: agresja i przemoc w szkole, cyberprzemoc i zagrożenia związane z nowymi technologiami, wykorzystanie seksualne, kontakt z substancjami psychoaktywnymi, depresja i obniżony nastrój, myśli samobójcze, zaburzenia odżywiania.
** Zimbardo PG. Psychologia i życie. PWN, Warszawa 1999; Ulman P. Społeczne i rodzinne uwarunkowania uzależnień u dzieci i młodzieży. Fides et Ratio 2011, 4(8): 74-86.
*** https://ec.europa.eu/epale/pl/blog/uzaleznienie-od-internetu-i-jego-wplyw-na-rozwoj-jednostki